لزوم تدوین پروتکلی ملی برای گرمای هوا
دکتر علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به آثار زیانبار گرما بر سلامت جسم و روان گفت:
لازم است پروتکلی ملی برای بحث گرم شدن هوا و مقابله با آثار مخرب آن داشته باشیم چون این فرایند متأسفانه سالهای آتی هم ادامه خواهد داشت. مشکل گرمشدن هوا معضلی جدی است، واکاوی تاریخی نشان میدهد که بشرِ امروز بیش از ۲۳ هزار سال است با گرمای تابستان مواجه بوده است.
مطالعات نشان میدهد که ۵۵ درصد از زندگی از دسترفته بشر مربوط به آثار زیانبار گرما بوده است که این میتواند نگران کننده باشد. تغییرات آب و هوا بیشتر از همه جای دنیا در خاورمیانه یک موضوع جدی است. پیشبینی میکنیم که منطقه ما در دهههای آتی میانگین افزایش دمای ۲.۶ درجه سانتیگراد را تجربه خواهد کرد. همچنین پیشبینی میکنیم در اواخر قرن ۲۱ در منطقه جنوب شرقی فلات آناتولی و مناطق ساحلی مدیترانه بیشترین میزان آثار زیانبار محیطی گرمای هوا را تجربه میکنیم. از اینرو امروزه باید یک پروتکل ملی برای بحث گرم شدن هوا و مقابله با آثار مخرب آن داشته باشیم چون این فرایند متاسفانه سالهای آتی هم ادامه خواهد داشت.
در روزهای اخیر در تهران با نوسانات دمای هوا روبرو بودیم و عملا این نوسانات موجب شد تا فرآیند سازگاری بدن در حوزه سوخت و ساز با درجه حرارت عملا در خیلی از افراد شکل نگیرد.
بیشترین قربانیان گرمازدگی همیشه در اوایل تابستان که هنوز بدن با آب و هوا سازگار نشده است، رخ میدهد، اما امسال بهدلیل مواجبودن درجه حرارت هوا در تهران و سایر نقاط کشور، عملا فرصت سازگاری فیزیولوژیک بدن با دما از دست رفته است و بالا رفتن دمای هوا طی روزهای آتی حتی میتواند پرمخاطرهتر باشد.
بر اساس پژوهشهای انجام شده، بیشترین آثار زیانبار افزایش دما را از دمای ۳۹ درجه به بالا مشاهده میکنیم و بیشترین آسیب هم در محدوده دمایی حدود ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتیگراد است که بدن انسان در آسیبپذیرترین حالت خود قرار میگیرد.
در حالت عادی بدن انسان در مواجهه با هوای گرم از چند ساز و کار و روش تعدیلی استفاده میکند که در کوتاه مدت خوب است اما در بلند مدت ممکن است برای فرد عوارضی به همراه داشته باشد. اولین مسئله بحث سیستم تشعشعی بدن انسان است که از طریق شبکه مویرگی پوستها این کار را انجام میدهد و این موجب میشود خون بیشتری به سطح پوست برود که گشاد شدن عروق را در پی دارد و همین موضوع چند عارضه دارد؛ اول اینکه خونرسانی به دستگاههای استراتژیکتر بدن مانند قلب و مغز کاهش مییابد و خون به محیط پوست میرود.
ثانیا با این اتفاق فشار بر قلب افزایش مییابد؛ چراکه مجبور به پمپاژ بیشتر خون میشود و ضربان قلب افزایش یافته، عضله قلب تحت فشار قرار میگیرد و کسانی که سابقه بیماریها و نارساییهای قلبی دارند بیشتر در معرض خطر قرار میگیرند. بر این اساس توصیه اکید ما به بیماران قلبی این است که بهعنوان یکی از گروههای پرخطر، درمعرض هوای گرم قرار نگیرند و تا حد امکان در منزل بمانند.
مکانیسم دفاعی دوم بدن در برابر گرمای هوا را تعریق است. بدن از طریق افزایش تعریق سعی میکند حرارت زیاد بدن را کاهش دهد که این حالت هم در کوتاه مدت مناسب اما در بلند مدت نامناسب است. با تعریق، آب بدن از دست میرود و کم آبی برای بدن زیانبار است. از طرفی با تعریق، اندکی از نمک بدن هم از دست میرود و با کمآبی و خروج سدیم از بدن آسیب فراوانتری به بدن وارد میشود.
گرمای هوا مشکلات سلامتی دیگری نیز به همراه دارد، بهعنوان مثال با افزایش دمای هوا خلقوخوی افراد تغییر میکند و پرخاشگری هم بیشتر میشود و یکی از آثار زیانبار گرما بر سلامت روان است. مطالعات اخیر نشان میدهند بالا رفتن درجه حرارت بهویژه اگر به شکل ناگهانی باشد قدرت قضاوت و تحلیل شناختی مغز را کاهش میدهد و میتواند در عملکرد افراد در حیطه شغلی هم اثرگذار باشد. مطالعات نشان میدهد افرادی که دچار مشکلات روانشناختی مانند استرس، اضطراب و … هستد با بالا رفتن درجه حرارت عود بیماری را تجربه میکنند.
در بیماران روانی مزمن به دلیل اینکه گرمای هوای روی متابولیسم برخی داروها اثر گذار است ممکن است اثربخشی داروها هم تحت تاثیر قرار گیرد. افراد تحت تاثیر گرما، بیقرار و مضطرب میشوند و حتی پرخاشگری هم بیشتر میشود که میتواند سبب افزایش منازعات اجتماعی و یا خشونت ناخواسته در سطح خانواده شود. بنابراین آثار گرما بر بهداشت روان به اثبات رسیده است.
با افزایش دما افراد نمیتوانند استراحت کافی داشته باشند، یکی از مشکلات در خانههایی که فاقد امکانات برودتی هستند همین موضوع عدم استراحت کافی است که سیکل به آرامش رسیدن بدن و به خواب رفتن تحت تاثیر قرار میگیرد و خود به زمینههای پرخاشگری دامن میزند.
گرما میتواند منجر به گرمازدگی یا شوک حرارتی شود. بروز این شرایط و تداوم و عدم درمان به موقع آن حتی میتواند منجر به مرگ شود. در این شرایط بیمار دچار اختلالات گیجی، کاهش سطح هوشیاری، حملات تشنجی، تهوع، استفراغ، نفخ شکم، تورم بویژه در مچ پا و مفاصل میشود. همچنین به دنبال از دستدادن املاح مورد نیاز بدن ممکن است آریتمی قلبی و نوسان فشارخون را تجربه کند. این حالات خطرناکترین و انتهاییترین عوارض گرمای زیاد است.
افرادی که در معرض گرمای زیاد قرار میگیرند حتی ممکن است علائم دیگری نظیر خستگی، درجات خفیفی از اختلالات تمرکزی، اختلال در قضاوت، سرگیجه، احساس عدم تعادل، تهوع، استفراغ و… را تجربه کنند. این علائم همچنین به علت کمبود پتاسیم و تجمع اسید لاکتیک میتواند با دردهای شدید عضلانی همراه باشد که شرایط دردناکی است.
در افراد بالای ۶۵ سال و کودکان زیر ۵ سال قدرت تعادلی بدن برای مبارزه با آثار فیزیولوژیک گرما کم است؛ بنابراین این دو گروه در برابر گرما آسیبپذیر هستند. اخیرا مطالعات نشان میدهد گرمای هوا حتی در بانوان باردار هم میتواند آثار زیانباری داشته باشد؛ به شکلی احتمال سقط، مردهزایی و عوارض زایمان و مسمومیت حاملگی را افزایش میدهد. همچنین کسانی که به هر دلیلی مجبور به مهاجرت از مناطق سردسیر به مناطق گرمسیر شدهاند، بیشتر در معرض خطر هستند و باید مراقبت از خود در شرایط گرما را افزایش دهند.
گروه پرخطر دیگر در برابر گرمای هوا کسانی هستند که داروهای مرتبط با بیماریهای قلب و عروق مصرف میکنند، یکی از داروهایی که در بیماران فشارخونی و قلبی و عروقی استفاده میشود، داروهای افزایشدهنده سطح ادرار است. این افراد تحت گرمای شدید و به دنبال تعریق دچار کمبود آب بدن میشوند و این درحالی است که با مصرف داروهای ذکر شده از دست دادن آب بدن در آنها تشدید میشود.
افراد مبتلا به بیماریهای زمینهای نیز گروه دیگر در معرض خطر افزایش دمای هوا هستند. توصیه مشخص این است که این افراد تا حد امکان در منزل بمانند و از تردد بیمورد در ساعات گرم روز خودداری کنند و حتما از لباس خنک، نخی و گشاد استفاده کنند.
افراد حتما از غذاهای سرد، مایعات و بویژه آب استفاده کنند که بتوانند آب از دسترفته بدن را جبران کنند. نوشیدن دارای کافئین بهویژه قهوه را در این روزها توصیه نمیکنیم زیرا این نوع از نوشیدنیها سبب افزایش از دست رفتن آب بدن میشوند. اگر به هر دلیلی لازم است که از منزل خارج شوند بهتر است ساعاتی را انتخاب کنند که هوا مختصری خنکتر است و در ساعات پیک گرما از منزل خارج نشوید. هنگام خروج از منزل نیز استفاده از کرم ضدآفتاب و کلاه توصیه میشود. در مواقعی که فرد تا حد زیادی احساس گرما کند هم میتواند از دوش آب سرد استفاده کند.
افراد از فعالیت شدید بدنی زیر نور آفتاب پرهیز کنند و انجام ورزش را به ساعات خنکتری از روز یا در محیطهای خنکتر منتقل کنند.
به دنبال افزایش چشمگیر دمای هوا، تغییراتی در محل کار و تعطیلی ادارات در صورت لزوم، کاهش ساعات کار، استفاده از ظرفیت دورکاری و … توصیه میشود.
برخی از بیماریها مانند وبا، سالک و مالاریا با گرم شدن هوا خطر عود بیشتری دارند که باید به این موضوع هم توجه ویژه شود.
اگر خودروی خود را در زیر نور آفتاب پارک کنید و شیشهها بدون روشن بودن سیستم تهویه بالا باشد، در کمتر از ۱۰ دقیقه دمای داخلی اتومبیل بیش از ۷ درجه نسبت به محیط بیرون افزایش مییابد و اگر خدایی نکرده فردی در این شرایط در خودرو بماند بهویژه اگر در گروه آسیبپذیر باشد ممکن است به راحتی جان خود را از دست دهد.
انتهای پیام
